św. Łukasz - Parafia pw. św. Łukasza Ewangelisty i św. Rity

Parafia św. Łukasza Ewangelisty i św. Rity
w Bydgoszczy-Fordonie
Przejdź do treści

św. Łukasz

Patron
ŚW. ŁUKASZ EWANGELISTA

Obraz św. Łukasza Ewangelisty w kaplicy 
- oryginał na Jasnej Górze

Św. Łukasz Ewangelista ur. przed narodzeniem Chrystusa w Antiochii, Syria. Zm. I w. w Beocji, Grecja. Patron Bolonii, Padwy i Reutlingen; lekarzy, malarzy, notariuszy, chirurgów, artystów, złotników, rzeźbiarzy, introligatorów, rzeźników, hafciarzy, malujących na szkle; opiekun bydła; patron pogody; sztuki chrześcijańskiej.
Łukasz jest autorem trzeciej Ewangelii i Dziejów Apostolskich. Należy do najpopularniejszych i najbardziej lubianych świętych, a w czasach współczesnych znów często można spotkać jego imię. Mało kto wie, że również w Europie istnieje szczególne miejsce kultu ewangelisty: to kościół św. Justyny- (S. Giustina) w Padwie, świątynia mieszcząca grób Justyny. W alabastrowym sarkofagu przechowuje się tutaj relikwie św. Łukasza. Łukasz był z zawodu lekarzem i w połowie I w. działał w swojej rodzinnej Antiochii, w dzisiejszej Syrii.
Z urodzenia był poganinem i nie jest jasne, jak znalazł drogę do wiary chrześcijańskiej. Około 50/51 r. Łukasz przyłączył się w Troadzie do Pawła Apostoła, by przez 17 lat pozostać jego wiernym towarzyszem. Po męczeńskiej śmierci Pawła w Rzymie w 67 r. Łukasz miał działać w Achai na Peloponezie, gdzie napisał ponoć Ewangelię i Dzieje Apostolskie. 
Alabastrowy sarkofag w kościele św. Justyny w Padwie.
Przechowuje się w nim relikwie Łukasza Ewangelisty.
KIM BYŁ ŚW. ŁUKASZ?

Nie był, jak wielu myśli, jednym z dwunastu apostołów wybranych przez Jezusa; został jednak wzmiankowany i chwalony przez św. Pawła jako jego wierny współpracownik w podróżach, które podejmował w celu ewangelizacji. Łukasz napisał Ewangelię, która wzięła od niego swoje imię oraz Dzieje Apostolskie. Te dwa teksty wydają się być jednym dziełem (najbardziej obszernym w Nowym Testamencie), opracowanym według jednoczącego je planu: opowiedzieć historię Jezusa, która kontynuowana jest w Kościele otoczonym opieką Ducha Świętego, aby podkreślić, że przesłanie Chrystusa, zapowiedziane przez proroków Izraela, było przeznaczone dla wszystkich ludów i musi być głoszone każdemu w jego języku i kulturzeŹródła starożytne mówią o jego zawodzie lekarza: dlatego lekarze obrali św. Łukasza swoim patronem.

Bardzo rozpowszechniona tradycja ukazuje go jako malarza: oblicza Chrystusa i przede wszystkim Maryi. Są liczne przedstawienia bizantyjskie rozrzucone po całym świecie jemu przypisywane: autentyczne bądź nie, świadczą jednak o przekonaniu wiernych, którzy widzieli w Łukaszu Ewangeliście autora dokładnego i najpiękniejszego portretu Chrystusa, Maryi, a także wielu osób i wydarzeń znanych z Ewangelii oraz z Kościoła pierwotnego. Z tego powodu stał się także patronem artystów i, od 1300 roku, w odniesieniu do tej dziedziny, także Uniwersytetu w Padwie.

Pomiędzy ikonami „łukaszowymi” jedna znajduje się w Bazylice i jest umieszczona nad grobem świętego Łukasza. Ukazuje Madonnę Hodighitria (gr, ta, która pokazuje Drogę: rzeczywiście, palcem wskazuje na Chrystusa). W 1960 r. została poddana konserwacji, która m. in. określiła jej pochodzenie z Konstantynopola i czas powstania na około XI-XII wiek.
Św. Łukasz jest czczony w Kościele Katolickim i Prawosławnym 18 października.

Informator klasztoru benedyktyńskiego Świętej Justyny z Padwy
 
Kult i zwyczaje:
Już od wczesnego średniowiecza z osobą Św. Łukasza Ewangelisty wiąże się wiele zwyczajów ludowych. Między innymi w dawnych czasach zwierzętom dawano do połknięcia kartkę z błogosławieństwami poświęconymi w dniu Św. Łukasza Ewangelisty, by w ten sposób oddalić od nich zarazę i inne nieszczęścia. Chłopi uważają też dzień Św. Łukasza Ewangelisty za dzień wróżb i przewidywań; zaczyna się wówczas m. in. zbiór buraków. Tak zwane kartki Łukasza kładziono niegdyś na nieuleczalnie chorych, czasem na kobiety dotknięte trudnym porodem. Na całym świecie istnieją „bractwa Św. Łukasza”- stowarzyszenia lekarzy chrześcijańskich, zajmujących się problemami etycznymi w dziedzinie medycyny.

Ikonografia:
Łukasza przedstawia się zwykle z wołem, jego atrybutem. Często można zobaczyć go także jak maluje obraz Maryi, co należy kojarzyć z jego szczególną miłością do Matki Bożej oraz szczegółową jej charakterystyką, np. w dwu pierwszych rozdziałach Łukaszowej ewangelii. Według legendy Łukasz miał być nawet pierwszym malarzem, który namalował obraz Maryi. Wczesnochrześcijańska mozaika z IV w. przedstawiająca postać ewangelisty znajduje się w Bazylice Św. Witalisa w Rawennie.

"Święci na każdy dzień. Patroni naszych imion. " 
Ks. Proboszcz przy grobie św. Łukasza Ewangelisty (październik 2004)

GRÓB ŚW. ŁUKASZA EWANGELISTY
Według dawnej tradycji Ewangelista Łukasz, pochodzący z Antiochii w Syrii, umarł w podeszłym wieku (84 lat) i został najprawdopodobniej pochowany w Tebach, stolicy regionu zwanego Beozia, w Grecji. Stamtąd – jak relacjonuje także św. Hieronim – jego kości zostały przetransportowane w drugiej połowie IV wieku do Konstantynopola, do Bazyliki Dwunastu Apostołów.

W średniowieczu, a konkretnie w wiekach XI i XII, na terenie cmentarnym Prato della Valle, przylegającym do Klasztoru Świętej Justyny, następowały liczne odkrycia ciał świętych. Rękopisy z XIV i XV wieku, bazujące na najstarszych tekstach hagiograficznych, opisują ostatnie znalezienie (łac. inventio), które miało miejsce w 1177 r. Zreferowano w nich związane z tym cuda (zapachy, objawienia we śnie zapowiadające odkrycie) a także identyfikacje tituli (łac. titulus znaczy zapisek z imieniem) oraz symbolu trzech cieląt na domu zawierającym szczątki (m. in. dokonano wówczas odkrycia relikwii św. Łukasza). Wszystko to skłoniło opata klasztoru dominikańskiego i biskupa Padwy Gerardo Offerducci do tego, aby dotrzeć do papieża Aleksandra III, który w tym czasie znajdował się w Ferrarze, w celu uzyskania oficjalnego potwierdzenia o transporcie z Konstantynopola w czasach cesarza rzymskiego Juliusza Apostaty (361-363 po Chr.), razem z relikwiami św. Mateusza także relikwii św. Łukasza. Inne pisma datują jednak to przeniesienie na VIII wiek, a zatem na okres prześladowania związanego z obrazoburstwem, stąd też historycy wciąż poddają studiom wiarygodność relacji tego dotyczących.
Benedyktyni osiedlając się od początku tysiąclecia w Klasztorze Świętej Justyny, rozpoczynają otaczać czcią relikwie św. Łukasza Ewangelisty ze szczególnym szacunkiem. Około 1313 r. robią marmurową arkę, w której składają kasetę z ołowiu; niedługo potem w
1354 r. , cesarz Karol IV Luksemburczyk, król czeski, kazał dostarczyć sobie czaszkę, która została umieszczona w katedrze św. Wita w Pradze, stolicy królestwa, gdzie znajduje się do dnia dzisiejszego. W tutejszym klasztorze powstały ponadto rozmaite teksty, niektóre przeznaczone do użytku liturgicznego, podtrzymujące tezę o autentyczności relikwii oraz służące rozpowszechnianiu kultu i sławy św. Łukasza. W 1436 r. zostało powierzone malarzowi Giovanniemu Storlato zadanie przedstawienia na ścianach kaplicy dedykowanej świętemu, serii scen, które opowiadają o jego życiu, przeniesieniu relikwii ze Wschodu oraz ich ponownym odkryciu w Padwie. 1463
powstał spór z franciszkanami regularnymi, osadzonymi przy kościele św. Jakuba w Wenecji, którzy utrzymywali, że posiadają „prawdziwe” ciało św. Łukasza, przewiezione z Bośni na skutek inwazji tureckiej. Z tego powodu została wszczęta skrupulatna identyfikacja relikwii, w wyniku której potwierdzono autentyczność szczątków przechowywanych przez benedyktynów w Padwie. Wiek później, w 1562, gdy konstrukcja obecnej bazyliki była już dostatecznie zaawansowana, nastąpiło uroczyste przeniesienie marmurowej arki i umieszczenie jej po lewej stronie transeptu. 1992 r. do Biskupa Padwy Antonio Mattiazzo została skierowana nieprzewidziana prośba od Arcybiskupa Kościoła Prawosławnego, Metropolity Teb, Hieronymosa; przybył on jako pielgrzym do Padwy, aby oddać cześć św. Łukaszowi i zwrócił się z zapytaniem, czy możliwe byłoby darowanie jego Kościołowi „fragmentu znaczącego relikwii do złożenia w miejscu, gdzie się niegdyś znajdowały i gdzie do dziś otaczany jest czcią pusty, uświęcony grób Ewangelisty” . Wyraził także nadzieję, że taki gest mógłby być zrozumiany w wymiarze ekumenicznym.
Z tego powodu, na prośbę Biskupa Padwy i przy zgodzie benedyktynów, zdecydowano się na wnikliwe badania interdyscyplinarne. W tym celu otrzymano na kilka dni czaszkę z Pragi, aby zachowany kościec móc zbadać w całości. Arka została otworzona 17 września 1998: w kasecie z ołowiu, opatrzonej pieczęciami, znajdował się szkielet ludzki w dobrym stanie zachowania.

Komisja naukowa koordynowana przez prof. Vito TERRIBILE WIEL MARIN, skonstatowała że:

  1. Szkielet jest prawie kompletny , brakuje czaszki, prawej kości łokciowej i nielicznych małych kości. Zweryfikowano, że czaszka przywieziona z Pragi zgadza się z pierwszym kręgiem cerebralnym (kręg szczytowy) szkieletu, udowadniając w ten sposób przynależność tych części do tego samego człowieka.
  2. Studia antropometryczne wykazały, że szkielet należał do człowieka zmarłego w późnym wieku (między 70 a 85 rokiem życia), wzrostu ok. 163 cm .
  3. Z punktu widzenia paleopatologicznego zauważono: rozległa osteoporoza; ciężka artroza kręgosłupa, zwłaszcza lędźwiowa; rozedma płuc, wnioskowana z zakrzywienia kości.

Trzy zmiany chorobowe typowe dla człowieka zaawansowanego w latach.
  1. Precyzyjne zachowanie kości po wielu wiekach pozwala przypuszczać, że już w przeszłości uznawane były za ważne relikwie, godne wszystkich zabiegów dla długiego ich przechowywania.

Zasobny materiał „wspomagający” znaleziono na dnie ołowianej skrzynki (muszle, kości węży, perły, szczątki roślin, tkanin, itp.), stąd też poproszono o poszerzenie konsylium specjalistów. W rezultacie badań porównawczych została potwierdzona antyczność szczątków i wschodnie pochodzenie niektórych przedmiotów (pyłki, tkaniny).
17 września 2000 delegacja katolicka, w której znajdował się Biskup Padwy i zakonnik benedyktyński z Klasztoru św. Justyny, ofiarowała Metropolicie Teb Hieronymosowi część kości z wysokości serca. Gest ten został bardzo doceniony przez Kościół grecki.

Definitywne rezultaty badań zostały zaprezentowane na Międzynarodowym Kongresie, który odbył się w Padwie w roku 2000. Daty potwierdzone naukowo – co zostało stwierdzone w tych dniach – nie zaprzeczają tradycji przypisanej do szczątków św. Łukasza: są raczej precyzyjnymi ustaleniami, uzupełniającymi źródła pisane, wokół których dociekania historyczne mogą poruszać się z wielką pewnością, przede wszystkim aby wyjaśnić jak, kiedy i dlaczego dokonano przeniesienia ciała z Konstantynopola do Padwy.

Informator klasztoru benedyktyńskiego Świętej Justyny z Padwy
Wróć do spisu treści